Gracjan Chmielewski

---

Pochodzenie i nauka;

Gracjan Chmielewski wywodził się z rodziny szlacheckiej, której to przynależność do tradycji polskiego rycerstwa miała wpływ na jego późniejsze życie. Jego rodzicami byli Franciszek Chmielewski oraz Agnieszka z domu Świtasiowska.

W 1861 roku zakończył naukę w Gimnazjum Męskim w Lublinie, co stanowiło ważny krok w jego edukacyjnej drodze. Następnie podjął studia wyższe w Instytucie Politechnicznym w Puławach, gdzie zdobywał wiedzę techniczną, która niewątpliwie wpłynęła na jego późniejsze osiągnięcia.

Działalność patriotyczna

W styczniu 1863 roku, będąc studentem Instytutu Politechnicznego w Puławach, Gracjan Chmielewski zdecydował się na wstąpienie do biwakującego w wąwozach Kazimierza Dolnego zgrupowania powstańczego, które było dowodzone przez Leona Frankowskiego oraz Antoniego Zdanowicza. To zgrupowanie funkcjonowało pod nazwą oddziału lubelsko-puławskiego.

W trakcie swojej działalności patriotycznej, uczestniczył w walkach w Sandomierskiem, będąc częścią oddziałów gen. Mariana Langiewicza. Po powrocie do Lubelszczyzny, walczył w kawalerii pod dowództwem Tomasza Wierzbickiego i Karola Hermana Wagnera.

Gracjan brał aktywny udział w wielu istotnych bitwach powstańczych, w tym znaczących starciach na Lubelszczyźnie, takich jak: bitwa pod Kaniwolą, która miała miejsce 23 lipca 1863 roku, starcie pod Chruśliną z dnia 4 sierpnia 1863 roku oraz bitwa pod Żyrzynem, odbywająca się 8 sierpnia tego samego roku.

Po aresztowaniu został uwięziony, a następnie przez długi czas pozostawał pod stałym nadzorem policyjnym, co podkreśla jego zaangażowanie w walkę o wolność i niepodległość Polski.

Kariera naukowa

Gracjan Chmielewski zdobył tytuł magistra nauk przyrodniczych w Szkole Głównej w Warszawie. Po ślubie z Walerią z Oszczepalskich osiedlił się na stałe w Warszawie, gdzie w okresie od 1869 do 1905 roku pełnił rolę nauczyciela przedmiotów przyrodniczych w różnych placówkach edukacyjnych, zarówno państwowych, jak i prywatnych.

W ciągu niemal czterdziestu lat nieprzerwanej pracy w warszawskich szkołach, w 1905 roku przeszedł na emeryturę, decydując się na zamieszkanie w Samurkach pod Lublinem. Wkrótce jednak, dzięki złagodzeniu restrykcji rusyfikacyjnych po rewolucji z 1905 roku, był w stanie założyć pierwsze polskie prywatne Gimnazjum Męskie im. Stanisława Staszica. Szkoła ta powstała w wynajętym budynku przy ul. Królewskiej 15, gdzie Gracjan został mianowany pierwszym dyrektorem.

Przez pewien czas, mimo trudności, Chmielewski zdołał prowadzić szkołę, jednak władze rosyjskie odmówiły jej nadania wszelkich praw państwowych, co skutkowało tym, że uczniowie gimnazjum zostawani byli bez przyszłości. O otwarcie nowej placówki apelowała spółka cywilna, a Eugeniusz Eibisch, uczniak z Zakładu Naukowego im. Staszica w Lublinie pod kierunkiem Chmielewskiego, stał na czele grupy studentów, która założyła w szkole tajną organizację polityczną.

Gracjan Chmielewski pełnił funkcję dyrektora Gimnazjum im. Staszica aż do 7 maja 1919 roku, kiedy to przekazał szkołę władzom państwowym. Poza pracą edukacyjną, był również pierwszym Prezesem Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Lublinie, a także zainicjował budowę obelisku z jasnego granitu, upamiętniającego Fryderyka Juriewicza, głównego twórcę toru wyścigowego w Warszawie.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku, w czasach II Rzeczypospolitej, awansował do stopnia podporucznika weterana Wojska Polskiego. Za swoje zasługi w walce o niepodległość kraju, Gracjan Chmielewski został odznaczony Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari, a pośmiertnie otrzymał także Krzyż Niepodległości z Mieczami.

Zmarł 17 maja 1930 roku w Wymysłowie Kolonii i spoczął na cmentarzu przy ulicy Lipowej w Lublinie. Gracjan Chmielewski wyróżniał się jako jeden z dwóch najstarszych weteranów powstania, obok Bartłomieja Malickiego (1834–1929), co świadczy o jego nieustającej walce oraz aktywności w konspiracji narodowej i bitwach z 1863 roku.

Twórczość

Gracjan Chmielewski jest znany przede wszystkim jako współautor wartościowego podręcznika, który nosi tytuł Klucz do oznaczania roślin spotykanych na wycieczkach botanicznych. Publikacja ta stała się istotnym narzędziem dla wszystkich miłośników botaniki oraz osób zajmujących się florą w Polsce.

Remarki w podręczniku przedstawiają pełen przegląd roślinności, a część II została wnikliwie przetłumaczona, uzupełniona oraz dostosowana do specyfiki polskiej flory przez Gracjana Chmielewskiego. Warto zaznaczyć, że publikacja ujrzała światło dzienne w 1911 roku, dzięki staraniom lubelskiej drukarni prowadzonej przez Michalinę Kossakowską.

---

Oceń: Gracjan Chmielewski

---